In Frankrijk worden door de staat gefinancierde scholen een ‘openbare school’ (école publique) genoemd. Het openbare scholensysteem is vrij anders dan die in bijvoorbeeld het Verenigd Koninkrijk of de Verenigde State, vooral met betrekking tot middelbaar onderwijs.
Het Ministerie van Onderwijs, Jeugd en Sport is verantwoordelijk voor het grootste gedeelte van het Franse openbare onderwijsstelsel, dat het land verdeelt in 18 regio’s of districten (académies), groepen départements geleid door een toezichthouder (recteur) en verbonden met op zijn minst één universiteit.
De académies bepalen het leerprogramma en de toetsing (alle scholen binnen dezelfde académie hebben dezelfde examenvragen), en een hoge mate van overleg zorgt ervoor dat de normen weinig variëren van regio tot regio. Al verzorgt de staat een groot gedeelte van de financieringen voor het Franse onderwijs, is er in recente jaren wat van de verantwoordelijkheid verschoven naar regio’s (voor lycées) en departementen (voor collèges).
Scholieren gaan gewoonlijk naar in de buurt gelegen kleuterscholen en basisscholen, al worden er voor middelbare scholen vaak grotere afstanden afgelegd. Een van de gevolgen van de ontvolking van landelijke gebieden in recente jaren is het sluiten van veel scholen, wat tot resultaat heeft dat kinderen langer naar school moeten reizen, al is er in de meeste gebieden een efficiënte schoolbusdienst .
Een algemeen kritiekpunt van Franse openbare scholen voor buitenlanders is het gebrek aan extra activiteiten als sport, muziek, drama en kunst en handvaardigheid. Volgens een rapport van het Ministerie van Onderwijs, heeft 60% van de scholieren geen toegang tot gymnastiek- of sportvelden, 20% geen toegang tot een zwembad en heeft 25% van alle scholen onvoldoende sportvoorzieningen. Openbare scholen hebben geen schoolclubs of sportteams en als je kind aan teamsport wilt doen, moet hij zich aanmelden bij een lokale club die ongeveer €150 tot €200 per jaar kost. Dit betekent dat ouders hun kinderen moeten brengen en ophalen voor sociale bezigheden (Amerikanen zullen hieraan gewend zijn).
Er is echter, al is dit geen onderdeel van het onderwijsprogramma, een verscheidenheid aan sportactiviteiten die georganiseerd worden door lokale sportverenigingen (zoals Écoles Municipales de Sport), die ook niet-sportactiviteiten kunnen organiseren zoals dans en muziek. Prijzen zijn laag en activiteiten nemen meestal plaats gelijk na school. Sommige organisaties verkopen ook tweedehands sportuitrusting. Franse scholen maken ook beperkt gebruik van computers; huiswerk is meestal handgeschreven (vaak, raar genoeg, op ruitjespapier).
Positief is dat kinderen schoonschrift (Frans handschrift kan erg verschillen van de stijl die je gewend bent), grammatica (elk Frans kind kent het verschil tussen een onderwerp en lijdend- en meewerkend voorwerp), filosofie en ethiek, milieustudies en maatschappijleer bijgebracht wordt. En, in plaats van de gewone extra activiteiten zijn er ‘ontdekkingsklassen’ op basisschoolniveau en – een uniek Frans idee – een jaarlijkse ‘proefweek’ in oktober, waarin kinderen ingewijd worden in de finesses van le bon goût!
Merk op dat de klassennummering in Franse openbare scholen behoorlijk verschilt van het systeem in bijvoorbeeld het Verenigd Koninkrijk. In plaats van te tellen van 1 tot 12, starten de Fransen met de 11e klas (grade) op de leeftijd van zes en eindigen met de eerste klas, die opgevolgd wordt door de classe terminale, het laatste jaar van de middelbare school (lycée) met 17 of 18 jaar. Als scholieren een achterstand oplopen op de middelbare school, moeten ze vaak een jaar overdoen (redoubler), al is dit zelden het geval bij de kleuterschool en de basisschool dankzij een flexibeler systeem.
Als je besloten hebt je kind naar een openbare school te sturen, zou je daar op zijn minst een jaar bij moeten blijven om het een eerlijke kans te geven. Het zou een kind zoveel tijd kunnen kosten om zich helemaal aan te passen aan de nieuwe taal, een verandering van omgeving en een ander leersysteem. Openbare scholen hebben speciale leerafdelingen (sections d’education spéciale/SES) voor kinderen met leerproblemen door psychologische, emotionele of gedragsproblemen en voor langzame leerlingen. Degenen die moeite hebben met de taal kunnen voordeel hebben van een orthophoniste, een specialist die helpt bij allerlei soorten spraak- en uitspraakproblemen. Als je de school van je kind wilt veranderen moet je een certificat de radiation van de huidige school bemachtigen.
Kinderen moeten naar een school gaan binnen een bepaalde afstand van hun huis, dus als je een voorkeur hebt voor een bepaalde school is het belangrijk een huis te kopen of te huren die binnen het verzorgingsgebied van die school ligt (wat periodiek kan veranderen samen met demografische veranderingen).
Je kan een aanvraag (dérogation) indienen voor je kind om naar een andere school te gaan dan degene die is aangewezen door de gemeente, maar je moet meestal goede redenen hebben voor zo’n verzoek, bijvoorbeeld wanneer een ander kind van je al naar de school van voorkeur gaat, deze dichtbij je huis of werk is gelegen of lesgeeft in een uniek vak dat je je kind wilt laten volgen, zoals bepaalde vreemde talen. De overstap moet goedgekeurd worden door de directeurs van beide scholen.
Informatie over scholen in een specifiek gebied kan ontvangen worden van de scholen informatiedienst (service des écoles) bij je plaatselijke gemeentehuis. Als je het onderwijs van je kind wil regelen voordat je in Frankrijk aankomt, moet je schrijven naar de Inspecteur d’Académie van het département waar je gaat wonen, met details over de leeftijd, eerdere scholing en kennis van de Franse taal van je kind.
Om je kind in te schrijven bij een Franse school moet je een ‘inschrijvingsdossier’ (dossier d’inscription) samenstellen bij je gemeentehuis (voor basisscholen) of bij de rectorat schooldienst (voor middelbare scholen) en de onderstaande documenten aandragen. Je zal dan een registratieformulier krijgen om in te dienen bij de school.
Schooluren
De meeste openbare scholen hebben de vierdaagse schoolweek (semaine de quatre jours) overgenomen met woensdag als vrije dag (een traditie die teruggaat naar de scheiding van kerk en staat zo’n 100 jaar geleden, toen er van ouders verwacht werd lange religieuze opvoeding aan kinderen te geven op woensdagen) en verkorte vakantieperiodes die het gebrek aan lessen op zaterdag compenseren, alhoewel de meeste collèges ook lessen hebben op woensdagochtenden.
De veranderingen zijn nu officieel, al zijn er een paar départements waar nog steeds op zaterdagochtend les wordt gegeven aan basisscholieren en in de regio van Parijs zijn scholen overgegaan op een vijfdaagse schoolweek van maandag tot vrijdag in 2002. Neem contact op met je lokale onderwijsdepartement of gemeentehuis om uit te vinden wat de schooluren in jouw gebied zijn.
Schooluren variëren. Kleuterschooluren lopen van 08.30 of 09.00 tot 11.30 of 12.00 en van 13.30 of 14.00 tot ongeveer 16.30. Er is een pauze van 15 minuten in de ochtenden en middagen. Basisscholen hanteren 26 uren per week, gewoonlijk van 08.30 tot 11.30 en 13.30 tot 16.30. Middelbare scholen hebben de meeste uren. In een collège, gaan studenten naar school voor ongeveer 27 of 28 uur per week en een in lycée ongeveer 30 tot 36 uur (afhankelijk van het soort lycée). De schooluren voor een lycée zijn gewoonlijk van 08.00 tot 12.00 en 14.00 tot 17.00, al beginnen sommigen om 09.00 en eindigen om 18.00. Zowel op het collège als het collège zijn kinderen niet verplicht op school te blijven als ze geen les hebben.
De meeste scholen hebben een (gratis) bus, die kinderen oppikt vanuit de omliggende gebieden en hen terugbrengt aan het eind van de dag. Door de omreis neemt de schooldag hierdoor vaak aanzienlijk toe (al vinden kinderen de reis meestal leuk en is het een goede manier voor ze om vrienden te maken). Veel ouders hebben de voorkeur hun kinderen naar en van school te brengen of ze alleen te brengen en ze met de bus terug te laten gaan. Openbare scholen en gemeenschappen hebben vaak een naschoolse opvang (garderie) voor werkende moeders, al regelen veel werkende moeders dat ze vrij zijn op woensdagen om met hun kinderen te zijn.
Franse kinderen hebben met 117 dagen de meeste vakantie (vacances scolaires) ter wereld (exclusief weekenden gedurende schoolperiodes en een aantal landelijke feestdagen). Ze gaan over het algemeen maar zo’n 160 dagen naar school per jaar, van begin tot september tot eind juni, al compenseren ze dit met lange schooldagen en veel huiswerk (vanaf de basisschool). Vakanties in de winter en lente variëren van stad tot stad aan de hand van een zonesysteem zodat ski resorts niet overspoeld worden door kinderen gedurende deze periodes. Vakantiedata kunnen aangepast worden om lokale omstandigheden in aanmerking te nemen. Het jaar bestaat uit vijf periodes, elk van gemiddeld ongeveer zeven weken.
Scholen zijn ook gesloten gedurende feestdagen wanneer ze binnen een termijn vallen. Vakantiedagen worden ruim van tevoren door scholen en lokale gemeenschappen bekendgemaakt, zodat ouders hier rekening mee kunnen houden bij het plannen van familievakanties. Normaal gesproken ben je niet toegestaan je kind thuis te houden van school gedurende een termijn, behalve voor bezoek aan de dokter of tandarts wanneer de leraar van tevoren is ingelicht.
Op de basisschool is een briefje aan de leraar voldoende, terwijl op de middelbare school een officieel afwezigheidsformulier ingevuld moet worden door de betrokken leraar en overgedragen moet worden aan het schoolbureau. Voor afwezigheid van meer dan twee dagen is een bewijs van de dokter nodig. Als je kind medische noodhulp nodig wanneer hij op school is, zal je gevraagd worden een machtiging te tekenen, net als voor schoolreisjes.
De regering geeft instructies met betrekking tot studentenwerk gedurende de laatste termijn van het leerjaar. De regels zijn van toepassing op tertiair onderwijs (na de middelbare school) en studenten van middelbare en technische scholen van zestien jaar en ouder, al kunnen veertien- en vijftienjarigen op de middelbare school in aanmerking komen voor een toestemming voor parttime werk in de zomer wanneer het licht werk is en niet voor langer dan de halve zomervakantie.
Onderwijs is gratis in Frankrijk, maar pennen, bureau-artikelen en sportkleding/uitrusting moet door ouders aangeschaft worden. De meeste andere benodigdheden worden verschaft door basisscholen (van 6 tot 11) en collèges (12 tot 15), al zou het kunnen dat ouders een aantal boeken moeten kopen. In een lycée moet alles door de ouders gekocht worden. Een aantal paspoortfoto’s is ook vereist voor middelbare school-studenten.
Dit kan een grote investering zijn voor families met een laag inkomen, al kunnen ze in aanmerking komen voor een ‘terug naar school’ tegemoetkoming. Alle toelages moeten eind mei aangevraagd worden voor het volgende schooljaar. Het is ook mogelijk om tweedehands boeken te kopen aan het begin van het trimester, wanneer scholen een tweedehands boekenverkoop houden (bourse aux livres).
Basisscholieren hebben de volgende artikelen nodig:
Ben er op attent dat er van kinderen verwacht wordt dat ze elke avond veel boeken mee naar huis nemen voor hun huiswerk; deze kunnen zwaar zijn en er wordt gezegd dat het dragen van te zware tassen de rug van een kind kan beschadigen. Scholen kunnen kluisjes verschaffen, maar vaak niet genoeg voor alle scholieren, en in sommige scholen worden ze vaak ingebroken.
Er zou je een lijst gegeven kunnen worden van alle benodigde dingen (liste des fournitures de rentrée), die wel vier A4’tjes lang kan zijn aan het einde van de laatste of aan het begin van de eerste termijn (het laatste met als resultaat dat ouders snel naar de supermarkt moeten om alles te kopen wat er gevraagd wordt).
Neem in aanmerking dat sommige dingen ‘optioneel’ zijn; wacht bij twijfel tot het begin van de eerste termijn om te zien of deze dingen echt noodzakelijk zijn of nonchalant aan de lijst zijn toegevoegd. Vergeet geen naamkaartjes voor jassen en sportbenodigdheden; deze kan je bestellen bij een mercerie of simpelweg met duidelijke inkt op tape schrijven, maar het is het best om ze op de kleding te naaien in plaats van te strijken (waarbij het er makkelijker af kan vallen of afgetrokken kan worden).
In de kleuterschool nemen kinderen meestal een tussendoortje tussen de pauzes, maar eten tijdens lunch thuis of in de schoolkantine (cantine), waar klaargemaakt eten vaak beschikbaar is voor ongeveer €1.50 per maaltijd, waar een maand van tevoren al voor betaald wordt. De kosten van lunch in de kleuterschool of in basisscholen verschillen per gebied, het inkomen van de ouders en of ze wel of niet in het verzorgingsgebied van de school wonen. Lunch op de middelbare school kost ongeveer €100 per termijn. Kinderen die schoollunch nemen worden demi-pensionaires genoemd, degenen die naar huis gaan externes. Een verpakt lunchpakketje meenemen wordt meestal niet als een optie beschouwd en zou zelfs verboden kunnen zijn.
Van kinderen wordt normaal gesproken verwacht dat ze alles eten bij de schoollunch, die wel uit 5 gangen kan bestaan (inclusief wijn – voor de leraren!) en tot twee uur lang kan duren, en het kan dat er geen snackwinkeltjes of verkoopautomaten zijn.
Met uitzondering van een paar ‘exclusieve’ scholen bestaan er geen schooluniformen, al zou het kunnen dat er ‘huisregels’ zijn met betrekking tot wat wel en niet gedragen mag worden. In sommige gebieden is het stelen van designerkleding wijdverbreid en zijn kinderen ontmoedigd dure kleren naar school te dragen. Ondanks veel controversie zijn kinderen in het openbare onderwijs niet toegestaan religieuze tekens als kruizen en hoofddoekjes te dragen.