Het door de staat gefinancierde schoolsysteem wordt ondersteund door een uitgebreid netwerk van privéscholen, inclusief vele vooraanstaande internationale scholen. Ongeveer 15% van de Franse kinderen gaan naar privéscholen, waarbij er bijna altijd sprake is van co-educatie, maar privéonderwijs is niet erg snobistisch en is opmerkelijk goedkoper dan bijvoorbeeld in het Verenigd Koninkrijk. De standaarden voor hoger onderwijs zijn gemiddeld, met de opmerkelijke uitzonderingen van de elite grandes écoles, die onder ’s werelds beste educatieve instellingen behoren. De Fransen zijn trots op hun scholen en houden niet van bemoeienis van de overheid, al zijn er bijna voortdurend ‘hervormingen’ van het onderwijssysteem. Ze hebben respect, zelfs een liefde voor leren, en over hervormingen wordt lang en met opmerkelijke passie gediscussieerd.
Critici van het Franse onderwijssysteem klagen dat de leermethoden te traditioneel en fantasieloos zijn door het leren door herhaling. Klaslokalen zijn op een traditionele manier ingericht, met tafels in rijen achter elkaar, en kinderen besteden veel tijd aan het overschrijven van informatie. Het is er ook van beschuldigd inflexibel te zijn en teveel nadruk te leggen op het trainen van de verstandelijke vermogens in plaats van het aanmoedigen van zelfexpressie en persoonlijke ontwikkeling. Franse scholen hechten grote waarde aan de Franse taal (vooral grammatica), rekenen en de wetenschappen. Scholen vereisen vaak meer discipline dan de meeste buitenlandse kinderen gewend zijn (buiten geweld kunnen leraren elke disciplinaire methode gebruiken) en ook meer huiswerk (devoirs du soir), dat toeneemt naarmate het kind ouder wordt en belastend kan zijn, vooral voor kinderen die gewend zijn aan het Britse onderwijssysteem.
Veel competitie
Franse leraren hebben over het algemeen hoge verwachtingen van leerlingen en het systeem is niet erg tegemoetkomend voor langzame en minder slimme leerlingen; al zijn er op de meeste scholen wel speciale lessen voor kinderen met leerproblemen maar deze verdwijnen soms wanneer er op onderwijs bezuinigd wordt. Frankrijk kent een competitief en selectief examensysteem dat de slimmere studenten van de minder academisch begaafde kinderen scheidt rond de leeftijd van veertien jaar. Vanaf basisschoolniveau worden kinderen constant getoetst. Ondanks de algemene hoge norm is er echter een toenemend aantal kinderen dat niet in staat is goed te kunnen lezen of te schrijven wanneer ze naar de middelbare gaan.
Onderwijs in Frankrijk is verplicht tussen zes en zestien jaar, en openbare scholen zijn helemaal gratis van de peuterschool tot de universiteit (gratis openbare scholen bestaan al langer dan een eeuw in Frankrijk), maar je hebt het recht om je kinderen thuis les te geven. Zo’n 80% van de kinderen leert verder na zestien jaar en er zijn tussen de 2 en 3 miljoen studenten in lycées, privé-instellingen, grandes écoles en universiteiten. Kinderen van buitenlandse inwoners krijgen ook gratis onderwijs, al hebben studenten uit niet-EU landen studentenvisum nodig.
Het was Napoleon die besloot dat kinderen les moesten krijgen in dezelfde vakken, op hetzelfde niveau en op hetzelfde moment in een bepaalde regio. Zo’n 200 jaar later is het systeem grotendeels onveranderd en het leerplan en de leerboeken zijn in grote lijnen hetzelfde in heel Frankrijk. Dit betekend dat kinderen die van school veranderen hun onderwijs kunnen voortzetten met de een minimale onderbreking. Er is wel een mate van onafhankelijkheid per regio voor het bepalen van schoolroosters.
Gemiddelde klasgroottes in Frankrijk
Gemiddelde klasgroottes zijn afgenomen in de afgelopen decennia, al zijn ze door sommigen nog steeds als te groot beschouwd en het aantal leraren wordt geleidelijk verminderd (in 2009 werd één in de twee gepensioneerde leraren niet vervangen) en het is niet ongewoon om klassen van 50 of meerdere leerlingen te vinden. Het gemiddelde aantal kinderen per klas ligt is tegenwoordig ongeveer 25.9 (kleuterschool), 23.7 7 (collège) en 27.6 (lycée) (INSEE studie, 2008-2009).
Ouder-leraar-verenigingen zijn gewoon (als je deel wilt nemen; de verkiezingen zijn gewoonlijk in oktober), en ouder-leraar-vergaderingen, waar gepraat kan worden over de vooruitgang van het kind, worden regelmatig gehouden (meestal is er een kort na de start van het eerste semester). Als je een probleem hebt moet je contact opnemen met je lokale onderwijsbemiddelaar.
Spijbelen is een zeldzame overtreding in Frankrijk, aangezien een kind geschorst kan worden voor het vervalsen van de ouders handtekening om lessen over te slaan en kinderen die regelmatig spijbelen kunnen een boete tot €750,- krijgen. In sommige gebieden (onder andere in sommige Parijse buitenwijken) krijgen scholen met zoveel geweld, vandalisme en drugsmisbruik te maken dat het Franse Ministerie van onderwijs de aanwezigheid van politie heeft voorgesteld bij ‘probleemscholen’.
Er is ook een toename geweest in pesten onder leerlingen en een toegewijde hulplijn genaamd Jeunes Violence Ecoute, beheerd door de Fédération des Écoles, des Parents et des Educateurs, is beschikbaar voor scholieren en anderen die bang zijn om de direct contact op te nemen met de ouders of autoriteiten (0808 807 700, gratis). In een poging om de discipline op school te verbeteren, moeten alle scholieren en hun ouders nu een ‘schoolleven contract’ tekenen (contrat de vie scolaire), waarin ze hun bereidheid om samen te werken met leraren en hun toewijding aan educatie bevestigen.
In recente jaren is er onrust geweest, vooral onder lycée studenten, over te volle klassen en een tekort aan leraren. Een ander toenemend probleem in openbare scholen, vooral in collèges, zijn ziekteverzuim onder leraren en stakingen, die neigen zijn doorslag te hebben op de privésector.